بیانیه گام دوم منشوری تمدنی است| رسالت حوزه؛ از امید آفرینی تا حرکت جهادی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله سیدهاشم حسینی بوشهری دبیر شورای عالی حوزه در گفت وگویی تفصیلی به تبیین اهمیت بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی پرداخت و رسالت حوزه و علما در قبال آن را تشریح کرد.

آیت الله بوشهری امید آفرینی در جامعه و ارتقای معنویت و اخلاق و نیز تبیین ابعاد و فرازهای مختلف بیانیه را از جمله رسالت های روحانیت می داند و از بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان منشوری تمدنی و نظریه انقلاب اسلامی یاد می کند.

وی یکی از سنگرهای مهمی که روحانیت باید در آن حضوری فعالانه و مؤثر داشته باشد را فضای مجازی و شبکه های اجتماعی می داند و تاکید می کند: اگر روحانیت برای فضای مجازی و برای جوانان و نوجوانان تولید محتوا کند، نسل‌های جدید هم کمتر در معرض خطر و آسیب قرار می‌گیرند.

مشروح این مصاحبه که از سوی جامعه مدرسین به صورت اختصاصی در اختیار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا قرار گرفته تقدیم مخاطبان و علاقه مندان می شود.

همان‌طور که می‌دانیم بیانیه گام دوم انقلاب در واقع راهبرد تحقق تمدن نوین اسلامی است؛ با توجه به این مهم؛ از نگاه حضرت‌عالی رسالت روحانیت و حوزه‌های علمیه در پیشبرد این گام متعالی چیست؟

در خصوص مقوله‌ی بیانیه‌ی گام دوم لازم است که چند نکته را مطرح کنم و این چند نکته از نکات کلیدی و اساسی است:

نکته اول اینکه مقام معظم رهبری با تبیین گذشته انقلاب، دوره 40 ساله و ترسیمی روشن از آینده انقلاب، از چند جهت روحانیت را مورد خطاب قرار داده است. وقتی مخاطب این بیانیه جوانان و نخبگان هستند، قطعاً روحانیون فاضل و طلاب جوان ما هم جزو مخاطبان رهبر معظم انقلاب به شمار می‌آیند.

 نکته‌ی دوم اینکه در اهتمام روحانیت نسبت به اسلام جای تردیدی نیست. هر جا روحانیت احساس می‌کند که اسلام در معرض تهدید و خطر است سینه را سپر می‌کند و با تمام وجود به میدان می‌آید. حال در این بیانیه رهبر فرزانه انقلاب طرح تمدن نوین و عصر تمدن سازی را مطرح می‌کنند. آن هم در پرتو اسلام عزیز. رهبر معظم انقلاب دنبال تجلی اسلام در قالب تمدن سازی هستند. توضیح اینکه بعد از خودسازی و جامعه پردازی نوبت می‌رسد به تمدن سازی. آیا روحانیت می‌تواند بی‌تفاوت از کنار این ایده بگذرد و توجهی نسبت به آن نداشته باشد؟ روحانیت دغدغه دین و پیشرفت اسلام را دارد آن هم در عرصه‌ی جهانی و بین‌المللی؛ بنابراین وقتی‌که رهبر معظم انقلاب با چنین ادبیاتی صحبت می‌کنند، به‌طور قطع روحانیت هم حضوری جدی خواهد داشت.

نکته بعدی اینکه این بیانیه یک منشور تمدنی است. توجه داشته باشید که رهبر عزیز و فرزانه انقلاب، چه قبل از انقلاب، چه در دوران ریاست جمهوری و چه دوران رهبری تا آنجایی که بنده پیگیری کردم، سخنان و بیانات و تفاسیر و جلسات درسی خودشان، نگاه تمدنی داشته و دارند که این نکته‌ی بسیار مهمی است. چون عالمان و بزرگان ما گاهی در فقه نگاه اجتماعی و ضد حکومتی داشتند. مثلاً ملا احمد نراقی یا بزرگان دیگری که ما در طول تاریخ داشتیم مثل محقق کرکی و ... نگاه حکومتی و اجتماعی به فقه داشتند که در جای خود ارزشمند است؛ اما نگاه اجتماعی و حکومتی، مقوله‌ای است و نگاه تمدنی مقوله‌ای دیگر. شاید نگاه اجتماعی و نگاه حکومتی به فقه برای حل مسائل امروز کشور مناسب و کافی باشد اما مسائل بین‌المللی و جهانی نیاز به نگاه تمدنی دارد؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنم که اساتید و مدرسان عالی‌مقام ما از این منظر به فقه نگاه کنند.

نکته سومی که در اینجا باید اضافه کنم کسی تصور نکند که فکر تمدنی، شیوه استنباطش هم با گذشته فرق دارد. نه خیر روش استنباط فرق نمی‌کند روش استنباط را باید از سلف صالح بگیریم اما این هنرمندی را باید داشته باشیم که نگاه جامع و آینده‌نگر داشته باشیم. مثل زمانی که بحث فقه پویا و فقه سنتی مطرح بود که اگر بخواهیم به مسائل مستحدثه برسیم معنایش این نیست که به سازوکار استنباطی دیگری نیاز باشد.

نکته چهارم این است که این بیانیه غیراز اینکه بیانیه تمدنی است، نظریه انقلاب اسلامی هم هست کما اینکه در نظرات خود رهبری هم به عنوان نظریه‌ی نظام انقلاب اسلامی مطرح‌شده که ان‌شاءالله قرار است تا 40 سال آینده بر این اساس کشور را اداره کنیم و شاید 40 سال آینده زمینه را به تعبیر رهبر عزیزمان مساعد و فراهم کنیم برای رؤیت آن خورشید تابان حضرت بقیه الله اعظم ^{عجل الله فرجه الشریف}

با توجه به اینکه مخاطب خاص مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم جوانان هستند نقش جوانان در اجرایی شدن گام دوم انقلاب چیست؟

(ممکن است این شبهه و سؤال مطرح شود که دوره پیر زُدایی در جمهوری اسلامی شروع‌شده است و احیاناً برخی مغرضان بدین بهانه دنبال حذف عناصر شاخص و باتجربه انقلاب باشند)

خود مقام معظم رهبری با اشاره به همین نکته فرمودند: عده‌ای مطرح کردند که ایشان می‌خواهند در این کشور پیر زدایی بکنند. نه واقعاً چنین نیست. قطعاً باید از تجربیات بزرگان استفاده شود اما همان‌طور که ما در آغاز نهضت اسلامی کار را با جوانان 20 و 25 ساله شروع کردیم و به اینجا رساندیم، در مراحل بعدی هم این جوانان پرشور و با انرژی هستند که باید مسئولیت‌ها را به دست بگیرند و انقلاب را به پیش ببرند. امروز مقام معظم رهبری می‌خواهند که نسل جوان، نه با کنار گذاشتن دیگران بلکه با استفاده از تجربیات آن‌ها کارها را دنبال کنند. ضمن اینکه جوانان امروز ما هم پرتجربه‌تر از سال‌های آغازین نهضت هستند یعنی ویژگی‌های این 40 سال را به خوبی دیده و لمس کرده‌اند.

یکی از مشکلات عدم آشنایی نسل جدید با شرایط دوران گذشته و دستاوردهای نظام اسلامی است. چطور می‌توان این دستاوردها را بهتر برای جوانان تشریح کرد؟

مقام معظم رهبری به‌طور مفصل به دستاوردها اشاره می‌کنند. مثلاً امنیت و ثبات و حفظ تمامیت ارضی کشور که مورد تهدید بوده. یا پیشرفت‌های زیاد در علم و فناوری و ایجاد زیرساخت‌های حیاتی، اقتصادی و عمرانی، به اوج رساندن مشارکت مردمی و مسابقه خدمت‌رسانی، ارتقا شگفت‌آور بینش سیاسی آحاد مردم، ایستادگی در برابر ستمگران جهان، افزایش معنویت در فضای جامعه و ... منتها من می‌خواهم به دو نکته مهم از این دستاوردها به‌طور خاص اشاره بکنم. یک آغاز عصر جدید در برابر شرق و غرب و دوم پایان دادن به انحطاط تاریخی. انحطاطی که بیشتر در دوران قاجار و پهلوی اتفاق افتاد، اما انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی، به این انحطاط تاریخی پایان داد. یک گفتمان نو ایجاد کرده که تحول­زاست و در مقابل استکبار جهانی ایستادگی می‌کند و از ابتدای پیروزی تاکنون بدون وابستگی به شرق و غرب، حرکت کرده و به سمت پیشرفت و تعالی گام بر‌می‌دارد. این انحطاط چه بوده است؟ کار روحانیت این است که بررسی، مستندسازی و تبیین کند که ما چگونه دچار انحطاط بوده‌ایم. رهبر معظم انقلاب همچنین می‌فرمایند که از دو قطبی که در دنیا وجود داشت، یک‌قطب آن نابود شده و یک قطب دیگر یعنی آمریکا در حال احتضار است؛ و حالا قطب سوم یعنی اسلام است که به جهانیان عرضه می‌شود. خب تبیین و تحلیل این‌ها وظیفه روحانیت است.

رهبر معظم انقلاب بعد از اشاره به چهل سال گذشته، توصیه‌هایی را هم برای 40 سال دوم انقلاب ارائه کردند. از قبیل علم و پژوهش و معنویت و اخلاق و ... وظیفه روحانیت برای اجرای توصیه‌های مقام معظم رهبری چیست؟

بله همان‌طور که اشاره کردید مقام معظم رهبری هفت توصیه برای چهل سال دوم انقلاب ارائه کرده‌اند که مخاطب آن، گروه‌های مختلفی از مردم هستند که روحانیت هم از جمله آن‌هاست. در حقیقت روحانیت به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم وظیفه تبیین بسیاری از این توصیه‌های هفت‌گانه را بر عهده دارد. به عنوان مثال روحانیت با علم و پژوهش با معنویت و اخلاق رابطه مستقیم دارد؛ و یا مسئله اقتصاد که حوزه‌های علمیه ما باید در این عرصه و مسائل مربوط به عدالت و مبارزه با فساد ورود جدی‌تری بیش از آنچه که تاکنون بوده داشته باشند. روحانیت باید منادی عدالت در جامعه باشد. شهید مطهری می‌فرماید: روحانیت وقتی در صحنه خواهد بود که خودش پرچم عدالت را بلند کند نه اینکه دیگران به جای روحانیت پرچم عدالت را بلند کنند؛ و یا در مسئله عزت ملی و مرزبندی با دشمن و سبک زندگی هم روحانیت وظایف سنگینی بر عهده دارد. مخصوصاً در بحث تمدن سازی باید توجه داشته باشیم که روحانیت پرچم اسلام را بلند کرده و در پی گسترش اسلام در سطح بین‌المللی است لذا استکبار نمی‌خواهد که اسلام در جامعه بین‌المللی گسترش پیدا کند و به انحاء مختلف با اسلام و نظام اسلامی مخالفت و مبارزه می‌کند تا نگذارد این حکومت برای سایر کشورهای دنیا الگو شود.

همان‌طور که اشاره کردید دشمنان ما تلاش زیادی را برای مبارزه با نظام اسلامی انجام داده و می‌دهند. مخصوصاً در دوران حاضر که با تحریم‌های شدید اقتصادی و فشارهای سیاسی سعی دارند روحیه ملت ما را تخریب کنند و با ایجاد یأس و ناامیدی در مردم، آن‌ها را از انقلاب جدا کنند. در این خصوص هم توضیحاتی عنایت بفرمایید:

یکی از مشکلاتی که گاهی با آن حتی در میان بخش‌هایی از روحانیت مواجهیم، آیه یاس خواندن است. در مسئله قضاوت در خصوص عملکرد نظام، دو طیف داریم: یک طیف همه چیز را سیاه و تاریک می‌بیند و می‌گوید که ما در همه چیز از جمله آموزش و فرهنگ و اقتصاد و غیره، هیچ دست آوردی نداشتیم. طیف دوم عقیده دارند که با توجه به شرایط و مشکلاتی که دشمنان ما بر سر راه انقلاب گذاشته‌اند، این همه پیشرفت واقعاً جای شگفتی دارد. در دوران دفاع مقدس انواع مختلف سلاح‌ها را در اختیار صدام گذاشتند و از ما دریغ کردند، چهل سال است که انواع تحریم‌های ظالمانه را علیه ما در نظر گرفته‌اند. این حرف مضحک را هم بارها شنیده‌اید که سابقاً می‌گفتند ریشه ملت ایران را می‌خشکانیم! البته الآن با ادبیات دیگری صحبت می‌کنند؛ بنابراین با وجود این همه دشمن و دشمنی‌ها، جایگاه امروز ما اصلاً قابل مقایسه با گذشته نیست؛ اما دشمن می‌خواهد با سوءاستفاده از مشکلات اقتصادی و برخی ناکارآمدی‌ها روحیه مردم را ضعیف کند. پس وظیفه روحانیت در وهله اول امیدآفرینی در بین مردم است. برای رسیدن به آن تمدن اسلامی و نوین، باید به جامعه و مردم امید بدهیم. دومین وظیفه روحانیت همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردم، مستندسازی، تبیین و تشریح بیانیه است. کار دیگری که باید روحانیت انجام بدهد این است که راه‌های نفوذ دشمن را شناسایی کند. رهبر معظم انقلاب در دیدار امسال با معلمان فرمودند که دشمن با تمام قوا به میدان آمده و ما هم باید با تمام وجود و تمام قوا با آن‌ها مقابله کنیم. در حقیقت دشمنان ما می‌خواهند راه‌های نفوذ را پیدا کنند و از همان‌جا به ما ضربه بزنند، پس وظیفه ما هم این است که راه‌های نفوذ دشمن را شناسایی و از همان نقطه مقابله کنیم.

یکی از راه‌های نفوذ دشمنان، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است که از طریق آن به سیاه نمایی و شایعه‌پراکنی و دروغ‌پردازی علیه نظام و شخصیت‌های کشور مشغول‌اند. در این راه هم به انواع و اقسام روش‌های غیراخلاقی متوسل می‌شوند. راه مقابله با این روش چیست؟

ابتدا این نکته را عرض کنم که امروز روحانیت هم باید از تریبون‌های سنتی مثل منبر استفاده کند و هم از تریبون‌های جدید مثل فضاهای مجازی. درست است که مرتب می‌گوییم که فضای مجازی باید پاک‌سازی شود اما نکته دیگر را کمتر می‌گوییم. بهترین و بالاترین و مؤثرترین راه مبارزه در فضای مجازی این است که ما خودمان تولید محتوا بکنیم. اگر روحانیت برای فضای مجازی و برای جوانان و نوجوانان تولید محتوا کند، نسل‌های جدید هم کمتر در معرض خطر و آسیب قرار می‌گیرند. نکته مهم این است که چطور این فضا را بشناسیم و چطور با شیوه‌های نو و جذاب، از آن به نفع اهداف مقدس خودمان که همان تبلیغ معارف اسلامی است، استفاده بکنیم؛ بنابراین تولید محتوا و نظریه‌پردازی در فقه و تفسیر و معارف و ... یکی از کارهای مهمی است که روحانیت می‌تواند برای رسیدن به اهداف گام دوم انقلاب در آن نقش ایفا کند. مهم این است که حوزه علمیه، اساتید و بزرگان، طلاب و فضلای جوان، به صورت جهادی و انقلابی کار کنند. مطمئن باشیم اگر روحانیت ما جهادی و انقلابی حرکت کرد، قطعاً گام‌ها را آن‌قدر استوار بر می‌دارد که زمینه‌ها را برای رسیدن به آن تمدن نوین اسلامی فراهم خواهد کرد.

یکی از کارکردها و وظایف مهم روحانیت، ترویج و تکوین معنویت در بین اقشار مختلف جامعه است. این مسئله چقدر می‌تواند در رسیدن به اهداف بیانیه گام دوم دخیل باشد؟

مسئله معنویت و اخلاق که جزء توصیه‌های هفت‌گانه مقام معظم رهبری هم است، از اولویت‌های روحانیت است؛ و ما جز با ایجاد فضای معنوی و اخلاقی در جامعه به آن تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری نمی‌رسیم. البته در این مسیر با مشکلات فراوانی مواجهیم. مثلاً یکی از مشکلاتی که امروزه نسل جوان و حتی برخی جوانان مذهبی ما با آن درگیرند، مسئله عرفان‌های کاذب است. اگر روحانیت و بزرگان اخلاقی ما که الحمدالله در حوزه‌های ما کم هم نیستند به صحنه بیایند و به جای آن جاذبه کاذب، جاذبه صحیح دینی را به نسل جوان ارائه بدهند، امیدواریم که بتوانیم از این مشکلات هم عبور بکنیم.

یک نکته مهم دیگر که به این بحث مربوط است و در توصیه‌های مقام معظم رهبری هم به آن اشاره شده، بحث سبک زندگی است. چه سبک زندگی فردی و چه سبک زندگی اجتماعی. سبک زندگی هم حوزه‌های مختلفی دارد، مثل تعامل و معاشرت. سبک زندگی کار با فضای مجازی. سبک زندگی و اوقات فراغت، سبک زندگی نظام آموزشی و پرورشی و سبک زندگی کسب‌وکار و ... توضیح و تشریح و تبیین و تفسیر دیدگاه اسلام در خصوص این سبک زندگی، به عهده چه کسانی می‌تواند باشد جز روحانیت و حوزه‌های علمیه؟ بنابراین مجدداً تأکید می‌کنم که یکی از مخاطبان اصلی و خاص بیانیه گام دوم، روحانیون هستند که باید ضمن توجه و مرور بندها و توصیه‌های مختلف آن بیانیه، در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های رهبر معظم انقلاب گام بردارند. /924/ج